Startup xanh – nở rộ ý tưởng nhưng thiếu lực đẩy thực tiễn

Khởi nghiệp xanh - mô hình phát triển các sản phẩm, dịch vụ gắn với tiêu chí bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên bền vững đang dần chiếm được sự quan tâm tại Việt Nam. Những năm gần đây, hàng loạt cuộc thi khởi nghiệp xanh được tổ chức đã chứng minh xu thế chuyển mình rõ rệt trong tư duy khởi nghiệp.

Điển hình là cuộc thi “Dự án khởi nghiệp xanh” lần thứ 11 tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh thu hút hơn 100 dự án đến từ các tỉnh thành trên cả nước, tập trung vào lĩnh vực như nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái, năng lượng tái tạo, mô hình sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu...

Không chỉ dừng lại ở phong trào, các startup xanh ngày càng nhận được sự chú ý của nhà đầu tư. Một số quỹ đầu tư mạo hiểm, doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước bắt đầu rót vốn vào các dự án hướng tới phát triển bền vững. Thị trường tiêu dùng xanh cũng đang mở rộng, nhất là khi người dân ngày càng quan tâm đến sức khỏe, môi trường và sẵn sàng chi trả cho những sản phẩm “xanh - sạch”.

Tuy nhiên, đằng sau tiềm năng ấy là vô vàn khó khăn doanh nghiệp khởi nghiệp xanh đang phải đối mặt. Trở ngại lớn nhất là vấn đề vốn. Không ít startup có ý tưởng tốt, mô hình khả thi nhưng lại không đủ điều kiện tiếp cận vốn vay ưu đãi hoặc đầu tư từ các quỹ phát triển xanh. Nhiều chính sách hỗ trợ khởi nghiệp vẫn còn dàn trải, thiếu liên kết và chưa thực sự tiếp cận với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Cơ chế pháp lý cho các mô hình kinh tế tuần hoàn, sản xuất phát thải thấp… vẫn còn thiếu rõ ràng, gây lúng túng khi triển khai.

Bà Nguyễn Thị Lâm Giang – Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và khuyến công (Bộ Công thương) thẳng thắn chỉ ra: "Các startup xanh cần có sự đồng hành và hỗ trợ toàn diện hơn, từ cơ chế chính sách, tài chính, hạ tầng đến hỗ trợ kỹ thuật. Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phải tạo điều kiện để các ý tưởng xanh có thể thương mại hóa và phát triển bền vững".

Bên cạnh đó, khả năng gọi vốn vẫn là bài toán khó. Không ít startup dù có sản phẩm tiềm năng nhưng lại thiếu kỹ năng trình bày, chưa đủ dữ liệu đo lường tác động xanh rõ ràng để thuyết phục nhà đầu tư.

Muốn "xanh" bền vững, cần cả chính sách, vốn lẫn thị trường

Để startup xanh không chỉ là phong trào mà trở thành trụ cột của nền kinh tế xanh, cần những giải pháp đồng bộ từ chính sách, tài chính đến hạ tầng hỗ trợ.

Trước hết, Nhà nước cần khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý cho các lĩnh vực kinh doanh xanh, đặc biệt là mô hình kinh tế tuần hoàn, sản xuất phát thải thấp, năng lượng tái tạo… Các cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai… cần được xây dựng minh bạch, dễ tiếp cận và vận hành hiệu quả để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi.

Phát triển các công cụ tài chính xanh như tín dụng xanh, trái phiếu xanh, quỹ đầu tư xanh là bước đi quan trọng để tạo nguồn lực cho startup. Đồng thời, cần có những chương trình đào tạo chuyên sâu giúp startup xây dựng mô hình kinh doanh bền vững, trình bày rõ “giá trị xanh” khi gọi vốn.

Ông Hoàng Đức Trung – Giám đốc điều hành Quỹ VinaCapital Ventures chia sẻ góc nhìn từ phía nhà đầu tư: "Chúng tôi sẵn sàng đồng hành với các startup xanh nếu họ chứng minh được tính khả thi về mô hình kinh doanh và tác động tích cực đến môi trường. Tính minh bạch, khả năng nhân rộng và đội ngũ sáng lập là những yếu tố then chốt".

Song song với đó, hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp xanh cần được xây dựng và vận hành một cách chuyên nghiệp. Các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm doanh nghiệp nên mở rộng phạm vi hoạt động, kết nối mạnh hơn với mạng lưới chuyên gia, nhà đầu tư, tổ chức quốc tế. Các cuộc thi khởi nghiệp nên tiếp tục hỗ trợ dài hạn, thay vì chỉ dừng lại ở việc trao giải.

Về phía doanh nghiệp, cần chủ động nâng cao năng lực công nghệ, áp dụng mô hình quản trị theo tiêu chí ESG (môi trường, xã hội, quản trị) để đáp ứng yêu cầu khắt khe từ thị trường quốc tế. Đồng thời, xây dựng câu chuyện thương hiệu gắn với trách nhiệm xã hội và cam kết phát triển bền vững để tạo lòng tin từ người tiêu dùng.

Cuối cùng, việc thúc đẩy tiêu dùng xanh trong cộng đồng - thông qua giáo dục, truyền thông và chính sách ưu đãi – chính là “cầu nối” quan trọng để doanh nghiệp xanh phát triển lâu dài. Khi thị trường thực sự lên tiếng, startup xanh mới có nền tảng vững chắc để bước ra khỏi "vòng luẩn quẩn" khởi nghiệp ngắn hạn.