Các nhà khoa học Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện một nghiên cứu trong một số loại trái cây và rau quả được tiêu thụ nhiều nhất: Lê, táo, cà chua, hành tây, khoai tây và dưa chuột.

Theo đó, các mẫu trái cây và rau quả được mua từ các chợ và cửa hàng bán trái cây khác nhau ở tỉnh Muğla, Tây Nam Thổ Nhĩ Kỳ. Các quy trình chiết xuất vi nhựa được thực hiện trên các phần ăn được của các mẫu.

Kết quả nghiên cứu này được đăng tải trên tạp chí Science of the Total Environment. Theo đó, trong các mẫu cà chua tươi được phân tích, các nhà nghiên cứu phát hiện trung bình từ 2,24 đến 5,02 hạt vi nhựa trên mỗi gram cà chua. Có nghĩa là một quả cà chua nặng 100 gram thì có thể đang chứa từ 224 đến 502 hạt vi nhựa tuỳ theo mức độ ô nhiễm. Theo các nhà khoa học, đây là mức cao nhất trong các loại rau củ được nghiên cứu.

Các nhà nghiên cứu viết: "Sự xuất hiện của các hạt vi nhựa có kích thước lớn, không đi qua được mạch gỗ của cây, cho thấy rau và trái cây tươi có thể bị nhiễm nhựa, đặc biệt là trong giai đoạn sản xuất, trong các hoạt động nông nghiệp và trong quá trình tiếp thị (vận chuyển đến thị trường và quá trình thu mua)".

Cà chua là một loại quả quen thuộc với người Việt. Cà chua có thể chế biến ăn sống, nấu chín hoặc dùng làm nước xốt. PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia công nghệ thực phẩm, cho hay vi nhựa đang là mối quan tâm toàn cầu. Vi nhựa không sẵn có trong tự nhiên mà sinh ra từ các hoạt động sử dụng, tiêu dùng, sản xuất có sử dụng đồ nhựa của con người.

Năm 2022, Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc (UNEP) đã công bố một báo cáo cho thấy nhựa được sử dụng trong các hoạt động trồng trọt đang tích tụ trong đất nông nghiệp trên toàn thế giới ở mức báo động.

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, do trong đất tích tụ vi nhựa nên thực vật có thể nhiễm vi nhựa qua bộ rễ. Cà chua là loại cây có bộ rễ phát triển mạnh và sâu, giúp nó hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng từ đất. Vi nhựa trong đất (đặc biệt là các hạt có kích thước nano và micro) có thể len lỏi vào hệ thống rễ, sau đó di chuyển qua mạch gỗ, lên thân và quả.

Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng vi nhựa có thể di chuyển từ rễ vào mô quả, đặc biệt ở những loài cây có hệ vận chuyển dịch thể phát triển, ví như lúa, ngô, cà chua, cam, táo, xà lách, hướng dương... Ngoài ra, cà chua là quả mọng có mô mềm, giàu nước, tạo điều kiện cho vi nhựa tích tụ.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết thêm, trong quá trình trồng cà chua, việc dùng nước tái sử dụng hoặc ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ vi nhựa xâm nhập vào cây và tích tụ trong quả. Quá trình vận chuyển cà chua, bảo quản cũng có nguy cơ nhiễm vi nhựa. Đặc biệt, cà chua có bề mặt nhẵn, mỏng và thường không được bóc vỏ khi ăn, làm tăng nguy cơ giữ lại vi nhựa trên bề mặt khi không được rửa sạch. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy 60% vi nhựa trong rau củ không đến từ đất, mà đến từ bao bì và khâu xử lý sau thu hoạch.

Theo vị chuyên gia công nghệ thực phẩm, người dân có thể giảm lượng vi nhựa trên bề mặt quả bằng cách ngâm rau củ, cà chua trong nước sạch pha muối hoặc giấm loãng khoảng 10–15 phút. Sau đó, rửa cà chua lại dưới vòi nước chảy để cuốn trôi các hạt vi nhựa bám bên ngoài. Ưu tiên sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng.

Ngoài ra, người dân nên giảm tiêu thụ nhựa trong sinh hoạt hằng ngày. Vi nhựa không chỉ đến từ thức ăn, mà còn từ bao bì, túi nilon, hộp nhựa, ống hút. Người dân cũng cần hạn chế sử dụng đồ nhựa khi bảo quản, nấu nướng, hoặc hâm nóng thức ăn. Thay vào đó, ưu tiên sử dụng các sản phẩm như thuỷ tinh, gốm, sứ.

Nói tới vi nhựa các nhà nghiên cứu cho biết, vi nhựa được đưa vào tầm ngắm sau khi có nghiên cứu ước tính rằng mọi người tiêu thụ từ 39.000 đến 52.000 hạt vi nhựa mỗi năm. Con số đó lên tới 74.000 đến 121.000 hạt khi tính cả lượng vi nhựa hít qua đường thở…

Vi nhựa có thể xâm nhập vào thực phẩm do ô nhiễm ở nơi thực phẩm được trồng, chăn nuôi hoặc chế biến. Các nhà khoa học giải thích rằng sử dụng lớp phủ nhựa và lớp phủ hạt giống trong nông nghiệp, và tưới tiêu bằng nước bị ô nhiễm là một trong những cách vi nhựa có thể xâm nhập vào thực phẩm. Bao bì, đồ dùng và hộp đựng bằng nhựa là những nguồn bổ sung.

Theo Giáo sư Hu Zhiyuan từ Viện Các bệnh tiêu hóa, Trường Y khoa thuộc Đại học Trung Quốc, vi nhựa ăn vào từ miệng có thể qua hệ thống miễn dịch ruột và đi vào máu hoặc hệ thống bạch huyết. Nó lưu thông trong cơ thể, gây kích thích hệ thống miễn dịch trong thời gian dài, dẫn đến tình trạng viêm mãn tính, làm tăng nguy cơ xơ cứng mạch máu và ung thư.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9765:2013 về cà chua tươi

Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành tiêu chuẩn này để áp dụng cho cà chua thương phẩm của các giống có tên khoa học là Lycopersicon esculentum Mill thuộc họ Solanaceae, được tiêu thụ dưới dạng quả tươi, sau khi sơ chế và đóng gói. Tiêu chuẩn này không áp dụng cho cà chua quả tươi dùng trong chế biến công nghiệp.

Theo tiêu chuẩn này cà chua quả tươi có thể được phân thành 4 dạng quả thương phẩm đó là cà chua quả tròn; cà chua múi; cà chua nhót hoặc cà chua quả dài; cà chua bi. 

Tùy theo các yêu cầu cụ thể cho từng hạng và sai số cho phép, tất cả các hạng cà chua quả tươi phải nguyên vẹn; lành lặn, không bị dập nát hoặc hư hỏng đến mức không phù hợp cho sử dụng; Sạch, không có tạp chất lạ nhìn thấy bằng mắt thường; Không có và không bị sinh vật hại gây ảnh hưởng đến hình thức quả; Không bị ẩm bất thường ở ngoài vỏ, trừ khi bị ngưng tụ nước do vừa đưa ra từ thiết bị bảo quản lạnh; Không có bất kỳ mùi và/hoặc vị lạ.

Hình thức quả tươi; Trong trường hợp cà chua quả tươi dạng chùm, cành phải còn tươi, khỏe, sạch, không có lá và tạp chất. Độ phát triển và trạng thái của cà chua quả tươi phải phù hợp để chúng có thể: Chịu được vận chuyển và bốc dỡ và đến được nơi tiêu thụ với trạng thái tốt.

Yêu cầu về độ chín cà chua quả tươi phải phát triển đầy đủ và có độ chín thích hợp. Độ phát triển và độ chín của cà chua quả tươi phải sao cho quả có thể chín tiếp và đạt tới độ chín sinh lý thích hợp.