Theo đánh giá của Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng (NTD) Việt Nam Vũ Văn Trung, TMĐT Việt Nam những năm qua có sự phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh phân phối hiện đại và là một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế số. Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát trên toàn thế giới, TMĐT đã khẳng định tính ưu việt trong việc thay đổi thói quen và hành vi mua sắm của NTD, trở thành công cụ, phương thức kinh doanh quan trọng giúp nhiều doanh nghiệp, cá nhân vượt qua khó khăn, thậm chí có tốc độ phát triển mạnh mẽ hơn trong và sau đại dịch.

“Số lượng người mua sắm trực tuyến tại Việt Nam 2023 đạt gần 61 triệu người, ước tính mỗi người chi tiêu cho mua sắm 336 USD/năm. Bên cạnh đó, hạ tầng cho TMĐT và công nghệ mới đã được triển khai và Việt Nam được xếp vào nhóm 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới.

Không phủ nhận TMĐT giúp NTD mua bán nhanh chóng, dễ dàng, thuận lợi hơn, song NTD cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro, như bị lợi dụng thông tin cá nhân để chiếm đoạt tài sản; bị lừa đảo, mua phải hàng giả, hàng nhái. Số liệu thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, trung bình mỗi năm, đơn vị xử lý từ 500 - 2.000 khiếu nại của NTD liên quan giao dịch online”, ông Vũ Văn Trung cho biết thêm.

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), quy mô thị trường TMĐT năm 2024 vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Theo khảo sát, trung bình 1 người tiêu dùng Việt Nam mua hàng trực tuyến tới 4 lần/tháng. Với thị trường hơn 100 triệu dân, lại nằm cạnh các thị trường lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, ASEAN… cho thấy tiềm năng phát triển TMĐT của Việt Nam còn rất lớn.

Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ của TMĐT, các đối tượng đã lợi dụng để kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng hoá không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, khó lường cả về quy mô lẫn địa bàn hoạt động.

Bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của hoạt động TMĐT đặt ra những thách thức đối với công tác quản lý, giám sát, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó, thách thức lớn nhất hiện nay là giao dịch TMĐT ngày càng trở nên phức tạp. Khi NTD tham gia nhiều vào các giao dịch TMĐT, họ trông đợi rất nhiều vào cơ quan quản lý nhà nước.

"Vi phạm tại Việt Nam không dừng ở việc cung cấp hàng hóa không đảm bảo chất lượng, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ mà cao hơn còn là lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên nền tảng số. Thông tin cá nhân, lịch sử giao dịch của người tiêu dùng dễ bị lộ lọt", bà Nguyễn Quỳnh Anh nói.

Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, TMĐT đang đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế Việt Nam, với quy mô thị trường bán lẻ đứng thứ 3 Đông Nam Á, đạt 25 tỷ USD và chiếm 2/3 trong tổng 36 tỷ USD của nền kinh tế số. Mặc dù phát triển nhanh chóng, TMĐT Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Các chính sách hiện hành thiếu tính pháp lý mạnh mẽ và đồng bộ với các luật khác như Luật Thuế hay Luật SHTT. Hệ thống pháp luật chưa kịp điều chỉnh các mô hình mới như thương mại qua mạng xã hội và nền tảng sử dụng dữ liệu lớn hay trí tuệ nhân tạo. Hơn nữa, cơ chế quản lý chưa rõ ràng, dẫn đến khó khăn trong xử lý vi phạm và gia tăng gian lận thương mại.

Ông Bùi Thanh Thủy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Bảo vệ NTD Việt Nam đề xuất cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, điều tra, xác minh để chỉ đạo sát sao, giải quyết kịp thời thông qua chế tài xử lý nghiêm minh, mang tính răn đe, "nếu như vi phạm pháp luật hình sự thì phải xem xét trách nhiệm hình sự để xử lý về hình sự". Còn đối với doanh nghiệp, ông Thuỷ cho rằng, cần áp dụng các phương tiện khoa học kỹ thuật, đổi mới sáng tạo để tăng sản phẩm, thu nhập. Tuy nhiên, cũng phải nghĩ đến hoạt động xã hội, nghĩ đến NTD. "Như thế giữa nhà nước với doanh nghiệp, NTD mới có những lợi ích hài hòa", ông Thủy nhấn mạnh.

Các chuyên gia cũng cho rằng, mỗi NTD cũng cần tự nâng cao kỹ năng, hiểu biết tiêu dùng của mình để tự bảo vệ quyền lợi khi tham gia mua sắm sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, nhất là trên môi trường TMĐT.