Tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất Chính phủ xây dựng lộ trình giảm thời gian làm việc bình thường từ 48 giờ/tuần xuống 44 giờ vào năm 2025 và tiếp tục xuống 40 giờ vào năm 2030. Theo ông Lê Quang Trung - nguyên Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Nội vụ), đây là chủ trương nhân văn, tạo điều kiện để người lao động phục hồi sức khỏe, học tập, chăm sóc gia đình, tham gia đời sống xã hội và phát triển bản thân.

Tuy nhiên, không ít người lao động, đặc biệt trong các khu công nghiệp, vẫn mong được tăng ca để có thêm thu nhập. “Nếu giảm giờ làm nhưng không tăng năng suất, không hỗ trợ thu nhập thì đời sống người lao động có thể khó khăn hơn”, ông Trung nhận định. Vì vậy, việc giảm giờ làm phải được đặt trong tổng thể chiến lược phát triển doanh nghiệp và năng suất lao động, không thể tách rời với ứng dụng công nghệ, cải tiến quản trị.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp đã chủ động triển khai mô hình làm việc linh hoạt. Tại Công ty CP Dược phẩm An Thiên (TP.HCM), người lao động được nghỉ nửa ngày thứ Bảy, hưởng nguyên lương. Ông Lê Đình Chi - Chủ tịch Công đoàn Công ty chia sẻ: “Chúng tôi không tăng ca bằng mọi giá mà đầu tư vào công nghệ để cải thiện năng suất. Nhờ vậy, công nhân vẫn được nghỉ nhiều hơn mà thu nhập không đổi”.

Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện để làm như vậy. Trong các ngành sử dụng nhiều lao động phổ thông như may mặc, da giày, nếu thiếu giải pháp công nghệ và không có chính sách hỗ trợ kèm theo, việc giảm giờ làm có thể khiến thu nhập người lao động sụt giảm. Chị Dương Trúc Ly - công nhân may mặc tại TP.HCM chia sẻ: “Nếu giảm xuống 44 hoặc 40 giờ mà không tăng lương cơ bản hay trợ cấp, cuộc sống chúng tôi sẽ rất chật vật”.

Đây cũng là lý do khiến các chuyên gia nhấn mạnh việc giảm giờ làm cần đi đôi với đổi mới công nghệ, tăng năng suất và cải thiện hệ thống an sinh. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị đã xác định rõ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt thúc đẩy phát triển bền vững.

Một trong những giải pháp quan trọng là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào quy trình sản xuất và hành chính. Theo báo cáo AI Works do Google thực hiện tại Anh, người lao động có thể tiết kiệm trung bình 122 giờ/năm nhờ AI hỗ trợ các công việc hành chính như xử lý email, lên lịch, tổng hợp dữ liệu. Những tiết kiệm này có thể được “chuyển hóa” thành thời gian nghỉ ngơi hoặc làm việc sáng tạo.

Bà Debbie Weinstein - Chủ tịch Google khu vực Châu Âu, Trung Đông và Châu Phi cho biết: “Chỉ cần một vài giờ đào tạo cơ bản, tỷ lệ áp dụng AI có thể tăng gấp đôi. Chúng tôi ghi nhận nhóm phụ nữ trên 55 tuổi sử dụng AI hằng ngày tăng từ 9% lên 29% chỉ trong vòng 3 tháng”.

Dù vậy, khoảng cách tiếp cận công nghệ vẫn còn lớn, 2/3 người tham gia chương trình AI Works chưa từng sử dụng AI tạo sinh trước đó. Đây là vấn đề mà Việt Nam cũng cần lưu ý khi xây dựng chiến lược nâng cao năng suất gắn với công nghệ.

Theo ông Trung, giảm giờ làm chỉ đạt hiệu quả khi có lộ trình cụ thể theo từng ngành nghề. “Cần khảo sát kỹ điều kiện thực tế, thiết kế giải pháp hỗ trợ phù hợp, đặc biệt là đầu tư đổi mới công nghệ, cải tiến phương pháp sản xuất. Đây không chỉ là cách để bảo vệ quyền lợi người lao động mà còn giúp doanh nghiệp phát triển bền vững”, ông nhấn mạnh.

Với các công việc hành chính, bộ phận gián tiếp, tiềm năng ứng dụng AI, tự động hóa là rất lớn. Nếu được triển khai đồng bộ từ đầu tư hạ tầng, đào tạo kỹ năng, phổ cập công cụ doanh nghiệp có thể tiết kiệm nguồn lực, tinh giản quy trình, từ đó giảm giờ làm mà vẫn tăng hiệu quả.

Quan trọng hơn, chính sách giảm giờ làm cần gắn liền với điều chỉnh mức lương tối thiểu, để đảm bảo người lao động được nghỉ ngơi mà không lo mất thu nhập. Các công đoàn cơ sở, hiệp hội ngành nghề và địa phương cần đóng vai trò cầu nối trong giám sát và triển khai thực hiện.

Rõ ràng, giảm giờ làm không đơn thuần là cắt bớt thời gian làm việc, mà là cuộc cải cách tổng thể trong tư duy quản trị và tổ chức sản xuất. Doanh nghiệp nào không chuyển mình kịp sẽ bị tụt lại phía sau. Nhưng nếu đi đúng hướng, đây chính là cơ hội để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng năng suất, bảo vệ sức khỏe người lao động và thúc đẩy phát triển kinh tế dài hạn.