Mới đây, PwC Việt Nam đã công bố ấn phẩm nghiên cứu mang tên “Chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ: Tác động và định hướng ứng phó cho doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam”, thực hiện trong tháng 6/2025. Khảo sát ghi nhận tiếng nói từ nhiều doanh nghiệp trong nước, từ cả nhóm xuất khẩu sang Hoa Kỳ (33%) và nhóm không xuất khẩu (67%).

Doanh nghiệp sản xuất chịu áp lực kép từ thuế quan và chuỗi cung ứng

Báo cáo cho thấy, 86% doanh nghiệp được khảo sát bày tỏ quan ngại về các chính sách thuế mới từ phía Hoa Kỳ. Trong đó, doanh nghiệp sản xuất đặc biệt là nhóm xuất khẩu trực tiếp đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất.

Chi phí đầu vào gia tăng, giá thành sản phẩm tăng kéo theo sức cạnh tranh tại thị trường Hoa Kỳ suy giảm rõ rệt. Một số doanh nghiệp lo ngại các đối tác Mỹ có thể cắt giảm đơn hàng hoặc tìm kiếm nguồn cung thay thế. Ngoài ra, các khoản chi phí pháp lý, tuân thủ kiểm toán và hồ sơ cũng đội lên đáng kể.

Theo khảo sát, 23% doanh nghiệp dự đoán “chi phí tăng” là hệ quả lớn nhất từ chính sách thuế quan, tiếp theo là nguy cơ “dịch chuyển thị trường” và “suy giảm nhu cầu từ Hoa Kỳ” (đều ở mức 15%).

Không chỉ với nhóm xuất khẩu trực tiếp, các doanh nghiệp sản xuất trong nước dù không bán hàng sang Hoa Kỳ cũng bị ảnh hưởng gián tiếp do biến động chuỗi cung ứng. Các nhà cung ứng nội địa cho doanh nghiệp FDI hoặc đối tác có thị trường tại Mỹ cũng có thể bị giảm đơn hàng hoặc buộc phải đáp ứng yêu cầu kỹ thuật khắt khe hơn. Bên cạnh đó, việc gia tăng rào cản xuất khẩu có thể làm hàng hóa dư thừa quay lại thị trường nội địa, khiến mức độ cạnh tranh thêm gay gắt.

Thêm vào đó, căng thẳng thương mại toàn cầu còn kéo theo rủi ro tỷ giá và giá nguyên vật liệu nhập khẩu tăng cao đặc biệt là từ Trung Quốc gây thêm sức ép lên chi phí sản xuất trong nước.

Doanh nghiệp Việt "tái cấu trúc" để thích ứng bền vững

Không đứng yên trước thử thách, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động tái cấu trúc hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm thích ứng và tạo ra các giá trị bền vững.

Thứ nhất, tái cấu trúc chuỗi cung ứng: Các doanh nghiệp đang nhận thức sâu sắc về rủi ro của việc phụ thuộc vào một nguồn cung duy nhất, đặc biệt là từ Trung Quốc. Hướng đi hiện nay là đa dạng hóa nhà cung cấp, ưu tiên các đối tác tại những khu vực ổn định hơn, đồng thời đàm phán lại hợp đồng để tối ưu chi phí.

Thứ hai, chuyển hướng thị trường xuất khẩu: Trước sự bất định từ Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt đang mở rộng hoạt động sang thị trường EU, ASEAN, Nhật Bản nơi có các FTA hỗ trợ. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào chuyển đổi số, nâng cao hình ảnh thương hiệu trực tuyến để khai thác tốt hơn các thị trường hiện có.

Thứ ba, tối ưu hóa quy trình sản xuất: Tỷ lệ doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp đa quốc gia tập trung vào cải tiến quy trình sản xuất lần lượt là 63% và 37%. Các sáng kiến phổ biến gồm sản xuất tinh gọn (Lean), tự động hóa, đầu tư công nghệ mới nhằm tăng hiệu suất và giảm lãng phí. Mục tiêu không chỉ là tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao chất lượng và năng lực ứng phó dài hạn.

PwC nhấn mạnh rằng, chiến lược đối phó với các rào cản thuế quan không nên chỉ là "cắt giảm chi phí", mà cần đi xa hơn: đó là một quá trình “tái cấu trúc toàn diện” nhằm tăng độ linh hoạt, chuyển đổi số mạnh mẽ và giảm phụ thuộc vào bất kỳ thị trường riêng lẻ nào.

Ông Mohammad Mudasser – Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thương vụ – Chuyển đổi của PwC Việt Nam chia sẻ: “Năm 2025 mở ra nhiều thách thức nhưng cũng đầy tiềm năng cho ngành sản xuất và dịch vụ Việt Nam. Với chiến lược đúng đắn và tận dụng thế mạnh nội tại, chúng ta có thể biến khó khăn thành cơ hội, thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới bền vững”.

Bức tranh toàn cảnh cho thấy, dù phải đối mặt với hàng loạt rào cản mới, doanh nghiệp Việt Nam vẫn duy trì sự năng động và sáng tạo trong cách tiếp cận vấn đề. Sự chuyển mình không chỉ giúp vượt qua khó khăn trước mắt mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng lâu dài, nhất là trong xu thế tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh Hoa Kỳ áp dụng nhiều biện pháp bảo hộ thương mại, Việt Nam với nền tảng FTA vững chắc, chi phí cạnh tranh và lực lượng lao động dồi dào vẫn giữ được vị thế là điểm đến sản xuất hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư quốc tế.

Bản lĩnh, chiến lược và khả năng thích ứng chính là chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam tiếp tục tỏa sáng ngay cả trong giai đoạn thách thức nhất.