Sản xuất xanh – yêu cầu mới của thị trường xuất khẩu

Theo bà Nguyễn Cẩm Trang - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, sản xuất xanh, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu bắt buộc đối với các quốc gia tham gia thương mại quốc tế. Mỗi nước có lộ trình cụ thể để triển khai các hoạt động xanh, với các quy định có thời gian áp dụng nhằm tạo điều kiện cho các nước sản xuất, xuất khẩu như Việt Nam từ từ thích ứng.

“Thực tế cho thấy, các doanh nghiệp của Việt Nam cũng đã có những nhận thức, nhiều doanh nghiệp đã chủ động triển khai để đáp ứng quy định này. Tuy nhiên, chúng ta cũng đang gặp nhiều khó khăn, hạn chế để thích ứng”, bà Nguyễn Cẩm Trang chia sẻ.

Ông Lê Quốc Phương, Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại, Bộ Công Thương, cũng đồng tình khi cho rằng nước ta đã tham gia tới 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA). Trong đó, nhiều hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là với Liên minh châu Âu (EU), đã đưa ra những yêu cầu nghiêm ngặt về quy định đánh giá carbon, khí thải và chiến lược xuất khẩu xanh. Những tiêu chuẩn này đặt ra áp lực không nhỏ cho các doanh nghiệp khi phải cải tiến quy trình sản xuất, kiểm soát chất lượng và đảm bảo thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, ông Lê Quốc Phương cũng lưu ý rằng, chưa phải doanh nghiệp nào cũng nắm bắt được và chủ động thực hiện những thay đổi này do hạn chế về nguồn lực tài chính và công nghệ.

Trên thực tế, để thích ứng với yêu cầu xanh, một số doanh nghiệp đã tiên phong áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như LEED – chứng chỉ do Hội đồng Công trình xanh Hoa Kỳ cấp. Công ty TNHH May mặc Leader (Việt Nam) là một ví dụ điển hình. Bà Agnes - Tổng xưởng trưởng công ty chia sẻ, hiện tại công ty đang vận hành hai xưởng sản xuất với hơn 3.000 lao động và đã khởi công xây dựng xưởng thứ ba theo chuẩn LEED. Công trình “Nhà máy xanh” không chỉ góp phần nâng cao tiêu chí sản xuất xanh của tỉnh mà còn giúp công ty đáp ứng tốt hơn các đơn hàng cao cấp đòi hỏi nhiều tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường.

Bên cạnh ngành may mặc, lĩnh vực nông sản cũng đang chứng kiến những bước chuyển mình mạnh mẽ. Ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng Giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu Vina T&T cho biết, hàng rào kỹ thuật mà các nước nhập khẩu dựng lên thực chất là “sân chơi bình đẳng” buộc doanh nghiệp phải nâng cao chất lượng sản phẩm. Nông sản Việt Nam hiện đã có mặt tại nhiều thị trường mới như New Zealand, Australia và Mỹ. Ông Tùng nhấn mạnh, sau khi khắc phục được những hạn chế hiện có, việc mở rộng thị trường – đặc biệt là ra Trung Đông và thị trường Halal sẽ giúp ngành rau quả Việt Nam đạt được các mục tiêu đề ra trong năm nay.

Thách thức và giải pháp trong chuyển đổi sản xuất xanh

Mặc dù có nhiều nỗ lực và tiến bộ nhất định, việc chuyển đổi sang sản xuất xanh vẫn đối mặt với không ít thách thức. Nhiều doanh nghiệp, dù đã nhận thức rõ vấn đề, nhưng vẫn miễn cưỡng thực hiện do lo ngại về chi phí và khả năng huy động nguồn lực tài chính hạn chế. Bà Lê Thị Giàu - Chủ tịch HĐQT Bình Tây Food, nhận định rằng doanh nghiệp cần chấp nhận đầu tư mạnh vào nhà máy, dây chuyền đóng gói và sử dụng nguyên liệu xanh, từ đó đảm bảo sản phẩm không chỉ đạt tiêu chuẩn về chất lượng mà còn phù hợp với các yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Trong ngành dệt may, điển hình là Công ty CP Phong Phú, cách đây nhiều năm, khi đối mặt với yêu cầu kỹ thuật ngày càng nghiêm ngặt từ hai thị trường chủ lực EU và Mỹ, doanh nghiệp đã chủ động thay đổi dây chuyền công nghệ, áp dụng hệ thống robot hiện đại và kiểm soát chặt chẽ các chỉ số tiêu thụ năng lượng, nước, khí thải và nước thải. Các quy trình được thay đổi bao gồm xây dựng kế hoạch giảm tiêu hao năng lượng và hóa chất, thay thế dần các thiết bị cũ, cũng như tạo môi trường làm việc tốt hơn cho người lao động. Những cải tiến này không chỉ giúp Phong Phú đáp ứng được các tiêu chuẩn xanh mà còn nâng cao uy tín với các đối tác quốc tế, từ đó mở rộng đơn hàng, đặc biệt là những nhãn hàng cao cấp.

Một ví dụ khác là Công ty CP Sao Ta, doanh nghiệp xuất khẩu chuyên về thực phẩm, đang tích cực đẩy mạnh chuyển đổi xanh. TS. Hồ Quốc Lực - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty, chia sẻ rằng công ty đã mở rộng mô hình nuôi trồng thủy sản bền vững và nâng cấp chuỗi giá trị trong hệ thống thức ăn thủy sản. Quy trình sản xuất được kiểm soát chặt chẽ từ khâu nuôi trồng đến chế biến, đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng, an toàn thực phẩm và kiểm dịch từ phía EU. Xu hướng tiêu dùng xanh của khách hàng không chỉ có lợi cho sức khỏe mà còn tạo áp lực để các doanh nghiệp thủy sản phải hướng tới mô hình sản xuất bền vững, giảm khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, mở ra cơ hội phát triển mới trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng đề cao yếu tố môi trường.

Sự chuyển đổi nhanh chóng của doanh nghiệp trong việc thay đổi phương thức sản xuất và xuất khẩu theo hướng xanh đã giúp họ đáp ứng tốt yêu cầu của các thị trường quốc tế. Các doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư vào công nghệ hiện đại mà còn phải chú trọng nâng cao năng lực quản lý và đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn cao. Sự phối hợp giữa doanh nghiệp với các tổ chức nghiên cứu trong và ngoài nước, cùng với sự hỗ trợ tích cực từ các cơ quan chức năng, sẽ là yếu tố quyết định cho thành công của quá trình chuyển đổi xanh.

Nhìn chung, xu hướng sản xuất xanh không chỉ là một đòi hỏi về mặt kỹ thuật mà còn là chiến lược phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam. Các doanh nghiệp, dù đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, vẫn không ngừng nỗ lực để cải tiến, đổi mới nhằm đảm bảo sản phẩm không chỉ cạnh tranh trên thị trường nội địa mà còn đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.