Thuốc giả và thực phẩm không an toàn vẫn tràn lan trên thị trường, gây nguy hại cho sức khỏe cộng đồng. Trong khi đó, lực lượng chức năng lại bị ràng buộc bởi nhiều quy định pháp lý, khiến cuộc chiến chống hàng giả ngày càng cam go.

ThS.BSCKII Lê Hoàng Quân – Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Gia Định (TP.HCM) cho biết, thuốc giả không chỉ làm suy giảm hiệu quả điều trị mà còn phá hoại niềm tin vào hệ thống y tế, đe dọa sức khỏe cộng đồng.

Theo bác sĩ Quân, thuốc giả là những sản phẩm bị gian lận về danh tính, thành phần hoặc nguồn gốc, không chứa hoạt chất hoặc khác với hồ sơ đăng ký nhằm lừa người tiêu dùng để trục lợi. Các loại thuốc thường bị làm giả gồm: kháng sinh, thuốc điều trị ung thư, HIV, sốt rét, giảm cân, chống rụng tóc…

Dẫn số liệu từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ông Lê Hoàng Quân cho biết, tại các nước đang phát triển, cứ 10 loại thuốc lưu hành thì có 1 loại là giả. Khu vực Đông Nam Á trong đó có Việt Nam là điểm nóng về tình trạng này.

Cũng theo bác sĩ Quân, việc nhận diện thuốc giả bằng bao bì, mẫu mã không còn hiệu quả. Ngay cả nhân viên y tế cũng gặp khó khăn do chưa được đào tạo bài bản, thiếu công cụ như thiết bị phân tích nhanh hay cơ sở dữ liệu thuốc giả cập nhật. Hậu quả là người dân dễ dàng trở thành nạn nhân, đặc biệt khi mua thuốc từ mạng xã hội, chợ đen hoặc các cơ sở không rõ nguồn gốc.

Bác sĩ Quân cảnh báo: “Thuốc giả không chỉ khiến điều trị thất bại, kéo dài bệnh mà còn góp phần gây kháng kháng sinh- một mối nguy toàn cầu. Nói không với thuốc giả là trách nhiệm của toàn xã hội từ người dân, nhân viên y tế đến dược sĩ".

Bà Phạm Khánh Phong Lan – đại biểu Quốc hội, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM chia sẻ rằng: “Câu hỏi muôn thuở là lỗi tại ai? Vì sao kiểm tra, thanh tra liên tục mà hàng giả vẫn xuất hiện tràn lan?”

Theo bà Lan, thủ đoạn ngày càng tinh vi, việc sản xuất thuốc giả đã trở nên dễ dàng nhờ máy móc thiết bị có thể mua dễ dàng trên thị trường. Các đối tượng phạm pháp lại hoạt động lén lút, cảnh giới chặt chẽ: “Cơ quan chức năng mới tới đầu đường thì cuối đường đã có báo động, phi tang hàng hóa,” bà nói.

Thậm chí, ngay cả lực lượng thanh tra hay quản lý thị trường cũng bị “buộc tay” bởi nhiều thủ tục pháp lý. “Công an còn có quyền khám nhà, còn chúng tôi nhiều khi chỉ biết đứng nhìn,” bà Lan nói. “Nói thẳng ra, nếu thanh tra không được thì phải tìm cách kiểm tra, mà cũng phải luồn lách mới làm được.”

Một ví dụ điển hình được bà Lan chia sẻ, lực lượng chức năng từng phát hiện 20 tấn thịt heo bốc mùi tại huyện Hóc Môn. Tuy nhiên, theo quy định, chủ hàng có ba ngày để bổ sung giấy tờ. Khi xác định thịt không rõ nguồn gốc, chủ hàng đã bỏ trốn, và cuối cùng nhà nước phải bỏ tiền tiêu hủy.

Luật Dược Việt Nam năm 2016 đã có định nghĩa rõ ràng về thuốc giả, nhưng theo bác sĩ Quân, để tận diệt loại tội phạm này cần có sự phối hợp đồng bộ từ pháp luật, năng lực kiểm tra thị trường đến nhận thức của mỗi người dân. Một nghiên cứu tại Nepal và Ethiopia cho thấy chỉ 2,3% – 8,2% nhân viên y tế có thể phát hiện thuốc giả bằng cách quan sát bên ngoài. Con số này cho thấy sự yếu kém trong đào tạo và thiếu công cụ hỗ trợ.

Do đó theo khuyến cáo của bác sĩ Quân khuyến người dân nên mua thuốc tại cơ sở uy tín có giấy phép; Yêu cầu tư vấn từ dược sĩ; Tránh mua thuốc trên mạng xã hội hay chợ; Kiểm tra kỹ bao bì, hạn dùng, quét mã vạch nếu có; Yêu cầu hóa đơn để làm cơ sở xác minh; Cảnh giác với thuốc có giá rẻ bất thường.

Cuối cùng, ông nhấn mạnh: “Mỗi cá nhân từ người dân, bác sĩ đến dược sĩ đều là một mắt xích trong chuỗi chống hàng giả. Đây không chỉ là lựa chọn đúng đắn, mà còn là trách nhiệm công dân trong bảo vệ sức khỏe quốc gia.”