Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật tại từng hộ nuôi, vấn đề kiểm soát bệnh hiệu quả trong nuôi trồng thủy sản còn cần được nhìn nhận ở quy mô cộng đồng. Việc xây dựng và vận hành vùng nuôi an toàn dịch bệnh (ASA – Aquaculture Sanitary Area) đang trở thành một giải pháp chiến lược nhằm hạn chế lây lan dịch bệnh trên diện rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, kiểm soát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu.

Vùng nuôi an toàn dịch bệnh là khu vực được quy hoạch thống nhất, áp dụng đồng bộ các biện pháp kiểm dịch, an toàn sinh học và giám sát dịch bệnh. Tất cả các hộ trong vùng phải tuân thủ các quy trình từ thả giống, quản lý môi trường, sử dụng thuốc, ghi chép nhật ký nuôi đến vệ sinh ao hồ và xử lý chất thải. Việc cách ly nguồn nước cấp, quy định khoảng cách giữa các ao nuôi, sử dụng chung hệ thống kiểm soát dịch bệnh, kết hợp với việc thông tin minh bạch giữa các hộ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ dịch lây chéo, đồng thời đảm bảo năng lực phòng chống dịch khi có dấu hiệu bùng phát.

Mô hình này còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đáp ứng yêu cầu từ các thị trường cao cấp, nơi việc nhập khẩu sản phẩm thủy sản từ vùng có kiểm soát dịch bệnh được ưu tiên rõ ràng. Nhiều quốc gia nhập khẩu lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ đã áp dụng các quy định chỉ tiếp nhận sản phẩm từ các vùng nuôi được chứng nhận an toàn dịch bệnh. Như vậy, thay vì chỉ đầu tư ở từng hộ riêng lẻ, việc hình thành vùng nuôi theo chuẩn ASA sẽ tạo đòn bẩy giúp cả cộng đồng cùng hưởng lợi và nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn khu vực.

Để mô hình này vận hành hiệu quả, cần có sự vào cuộc tích cực của chính quyền địa phương, sự hỗ trợ về mặt kỹ thuật, pháp lý và tài chính từ các cơ quan trung ương, cũng như vai trò điều phối của doanh nghiệp thu mua, chế biến thủy sản. Việc liên kết 4 nhà – Nhà nước, nhà nông, nhà khoa học và nhà doanh nghiệp – sẽ giúp tạo ra hệ sinh thái nuôi trồng lành mạnh, bền vững và có khả năng kiểm soát dịch bệnh hiệu quả từ gốc.

Trong dài hạn, xây dựng vùng nuôi an toàn dịch bệnh không chỉ giúp giảm tổn thất do bệnh, nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn là cơ sở để phát triển thương hiệu vùng, xây dựng hình ảnh thủy sản Việt Nam an toàn, truy xuất được và đạt chuẩn quốc tế. Đây là bước chuyển từ nuôi manh mún sang quy hoạch tập trung, từ phản ứng thụ động sang kiểm soát chủ động – một xu hướng tất yếu nếu ngành nuôi trồng thủy sản muốn phát triển bền vững trong thời kỳ mới.