“Nói đi đôi với làm” trong tư tưởng Hồ Chí Minh là sự thống nhất, sự gắn liền giữa nhận thức với hành động; lời nói và việc làm phải tương xứng với nhau, phải phù hợp với nhau, không được mâu thuẫn, trái ngược. Để xảy ra tình huống mâu thuẫn, trái ngược này là mắc vào một lỗi lớn, không chỉ là lỗi về tư duy, mà còn là lỗi lớn hơn, nặng hơn về đạo đức; do đó, nói đi đôi với làm là tiêu chí về đức tính trung thực. Ngược lại, nói không đi đôi với làm là bằng chứng của sự giả dối, dối trá, trước hết là thói vô trách nhiệm và thiếu vắng lòng tự trọng. 

Suy ngẫm và trải nghiệm từ các sự kiện, việc làm, ứng xử với người, với việc, ngay cả với chính mình, chúng ta ngày càng tự ý thức rằng, hóa ra nói đi đôi với làm là chỗ khó nhất ở đời, để thực hiện được không chỉ cần sự hiểu biết, có lý trí, nghị lực và quyết tâm, mà còn cần có tình cảm, đạo đức trong sáng, hướng thiện. Vì theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đời thường ta gọi đó là sự tử tế, lương thiện. Nói đi đôi với làm đòi hỏi mỗi người phải thường xuyên biết tự vấn lương tâm, biết tự trọng mình và tôn trọng người khác, cao nhất là trọng dân, vì dân.

Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một trong những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin. Nguyên tắc này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh vận dụng sáng tạo vào điều kiện Việt Nam và trở thành phương châm “Nói đi đôi với làm”, đã trở thành lẽ sống, phương châm làm việc, nguyên tắc hoạt động của Người. “Nói đi đôi với làm” là nguyên tắc đầu tiên trong ba nguyên tắc đạo đức cách mạng theo quan niệm của chủ tịch Hồ Chí Minh: Nói thì phải làm, xây đi cùng với chống và tu dưỡng đạo đức suốt đời. “Nói thì phải làm” là thể hiện sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, tư tưởng và hành động, nhận thức và việc làm. Cụ thể:

Thứ nhất, nói đi đôi với làm là nói phải đúng chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước, không được xuyên tạc, nói sai. Mỗi đảng viên phải nắm vững đường lối cách mạng của Ðảng trong toàn bộ tiến trình cách mạng và được cụ thể hóa trong từng giai đoạn. Nắm vững đường lối cách mạng để thực hiện cho đúng, để tuyên truyền, giáo dục, vận động Nhân dân làm cho đúng. Phải rèn luyện bản lĩnh vững vàng để có niềm tin vào mục tiêu lý tưởng cách mạng của Ðảng đó là: bảo vệ sự nghiệp cách mạng, nền độc lập dân tộc và xây dựng xã hội tự do, ấm no, hạnh phúc cho Nhân dân. Ðể nói đúng quan điểm, đường lối của Ðảng, mỗi đảng viên phải nghiêm túc nghiên cứu, học tập lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

Thứ hai, nói đi đôi với làm là không được “nói một đằng làm một nẻo”. Theo chủ tịch Hồ Chí Minh, lời nói cần đi đôi với việc làm, nói được làm được, sẽ mang lại những hiệu quả lớn, được nhiều người hưởng ứng và làm theo. Không được “nói nhiều làm ít” hoặc “nói mà không làm”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, để chống việc “nói một đằng, làm một nẻo”, mỗi đảng viên còn cần phải xác định rõ trách nhiệm của mình. Mỗi người, mỗi ngành, mỗi giới, mỗi tầng lớp Nhân dân đều có những công việc, nhiệm vụ cụ thể. Khi nói phải gắn với những công việc, nhiệm vụ cụ thể, không chung chung, qua loa, đại khái dẫn đến nói chung, ai nói cũng được, nghe thì hay, nhưng không biết thực hiện thế nào, kết quả ra sao.

Thứ ba là, không được hứa mà không làm. Lời hứa chỉ có giá trị khi đi liền với việc làm cụ thể. “Làm” ở đây chính là hành động, là hoạt động thực tiễn, là tổ chức thực hiện, đưa chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống, từ việc nhỏ đến việc lớn, mang ý nghĩa thiết thực. Ðối với mỗi đảng viên “cần phải óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm. Chứ không phải chỉ nói suông, chỉ ngồi viết mệnh lệnh… phải thật thà nhúng tay vào việc”.

Trong suốt cuộc đời mình, Người đã thực hiện một cách nghiêm túc và đầy đủ nói đi đôi với làm. Người quan niệm: Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước; tự mình phải chính trước, mới giúp người khác chính, mình không chính mà muốn người khác chính là vô lý. Trong cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có bao nhiêu câu chuyện cảm động về việc nêu gương, nói đi đôi với làm, tự mình làm trước.

Năm 1945, trước nạn đói trên miền Bắc, Người đề xuất toàn dân tiết kiệm gạo để giúp đồng bào bị đói và Người kêu gọi: "Tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và tôi xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa, đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”.

Những năm Hồ Chí Minh sống và làm việc tại Phủ Chủ tịch, khi kinh tế khó khăn, đời sống nhân dân còn nghèo khó, mọi người ăn cơm độn ngô, khoai, sắn, Người đề nghị nhà bếp: Cán bộ, nhân dân ăn độn bao nhiêu phần trăm, nấu cơm độn cho Người từng ấy, giống như cán bộ, nhân dân. Trong các chuyến đi thăm các địa phương, nhất là các chuyến đi trong ngày, Người thường mang theo cơm nắm với muối vừng vì không muốn phiền hà đến cơ sở.

Về chỗ ở, Người khước từ ở ngôi nhà sang trọng của Toàn quyền Ðông Dương trước đây mà chỉ ở ngôi nhà của người công nhân phục vụ; đi dép lốp, mặc áo vá vai, dùng chiếc ô tô cũ, mà coi đó là “cái phúc của dân, đừng bỏ cái phúc đó đi”. Mùa hè nóng bức, Hồ Chí Minh dùng chiếc quạt lá cọ, “để dành điện phục vụ cho sản xuất, dành điện phục vụ sinh hoạt cho nhân dân”.

Trong sự nghiệp cách mạng ở nước ta, Đảng ta luôn giữ vững bản lĩnh chính trị, bản chất cách mạng và khoa học; kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn và ngày càng lớn mạnh. Dưới sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng; sự quản lý điều hành của Nhà nước, Nhân dân ta đã giành được hết thắng lợi này đến thắng lợi khác, lập nên những kỳ tích trong thế kỷ XX, XXI. Đặc biệt, sau 39 năm tiến hành công cuộc “Đổi mới 1986”, từ một đất nước nghèo nàn, có cơ sở vật chất - kỹ thuật, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội lạc hậu, trình độ thấp, đến nay, Việt Nam đã vươn lên trở thành nước đang phát triển, có thu nhập trung bình; văn hóa, xã hội tiếp tục phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được cải thiện; công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị có bước đột phá; khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được củng cố; chính trị, xã hội ổn định, quốc phòng - an ninh, độc lập, chủ quyền được giữ vững. Đó là kết quả, sự nỗ lực phấn đấu không ngừng của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, trong đó có sự hy sinh quên mình đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ, đảng viên đặc biệt là sự ủng hộ và đặt niềm tin tuyệt đối của Nhân dân vào vai trò lãnh đạo của Đảng, của chính quyền Nhà nước.

Hiện nay công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đang đứng trước những thời cơ vận hội to lớn, đồng thời đang phải đối mặt với những thách thức, nguy cơ phức tạp, khó lường. Bối cảnh đó đã, đang đặt ra những nhiệm vụ to lớn, nặng nề cho mỗi đảng viên. Hơn bất cứ lúc nào, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hôm nay đang đòi hỏi chúng ta phải nêu cao ý chí tiến công, phát huy bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam để tranh thủ thời cơ, vượt qua nguy cơ nhằm nhanh chóng hoàn thành mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Năm 2025, để việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trở nên thiết thực, hiệu quả hơn nữa, mỗi chúng ta trên cương vị công tác của mình hãy bắt đầu bằng những việc làm tốt, dù nhỏ hay lớn nhưng có ích cho xã hội, quê hương, đất nước. Nói một cách khác, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về “Nói đi đôi với làm” chính là thực hiện nguyên tắc bảo đảm sự sống còn của niềm tin, lòng dân đối với Đảng, với chính quyền và cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức.

Để thực hiện tốt phương châm “Nói đi đôi với làm” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi đảng viên cần thực hiện tốt những nội dung sau:

Thứ nhất, trực tiếp tham gia vào công tác tuyên truyền, giáo dục lý luận chính trị, đi đầu, gương mẫu trong học tập và rèn luyện đạo đức cách mạng.

Mỗi đảng viên phải thực sự trở thành tấm gương sáng cho mọi người noi theo. Điều này càng đòi hỏi mỗi người từ việc nhỏ đến lớn, từ việc riêng đến việc chung, từ trong cuộc sống đến công việc thường ngày luôn luôn phải nỗ lực thực hiện tốt phương châm “Nói đi đôi với làm”.

Hồ Chí Minh dạy cán bộ, đảng viên: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có đủ tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”.

Thường xuyên học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Tự soi, tự sửa; Thực hiện nghiêm yêu cầu về rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên mà Đại hội XI của Đảng đã đề ra: “Mỗi cán bộ, đảng viên không ngừng tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, thực sự là một tấm gương về phẩm chất, đạo đức, lối sống. Cán bộ cấp trên phải gương mẫu trước cán bộ cấp dưới, đảng viên và Nhân dân”.

Nói đi đôi với làm để hướng dẫn nhân dân làm theo, đặc biệt là với thế hệ trẻ. Nói đi đôi với làm phải gắn với nêu cao tinh thần trách nhiệm và chống chủ nghĩa cá nhân. Chỉ trên cơ sở này, cán bộ, đảng viên mới thu phục được quần chúng, mới cảm hóa, lôi kéo họ tạo thành phong trào thực tiễn rộng lớn để xây dựng, phát triển đất nước, thực hiện nghị quyết của Ðảng

Thực hiện nghiêm túc các nội dung theo Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, khóa XII, Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị, đăng ký các nội dung học tập và làm theo Bác, xây dựng chương trình hành động cá nhân gắn với nhiệm vụ được phân công và nội dung “3 xây - 3 chống” theo Nghị quyết số 22-NQ/TU ngày 15/7/2023 và Nghị định số 73/2023/NĐ-CP của Chính phủ quy định về khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Tích cực tuyên truyền để thấy được vai trò lãnh đạo của Đảng, Nhà nước là “tận tâm, tận lực phụng sự Tổ quốc và Nhân dân”, “trung thành tuyệt đối với lợi ích của giai cấp, của Nhân dân, của dân tộc”, “ngoài lợi ích của giai cấp, của Nhân dân, của dân tộc, Đảng ta không còn lợi ích gì khác”.

Thứ hai, người đảng viên phải thực hiện tốt công tác tự phê bình và phê bình.

Kiên quyết thực hiện đúng phương châm “Nói đi đôi với làm”, đã nói phải làm, đã làm phải chịu. Đó là tinh thần tự phê bình và phê bình. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, sớm phát hiện những biểu hiện sai lệch trong cách nói, cách làm trong công việc. Tăng cường tính tự phê bình và phê bình trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tăng cường tổ chức thực hiện, kiểm tra, sơ kết, tổng kết việc thực hiện Nghị quyết.

Thứ ba, người đảng viên phải tiếp tục đổi mới phong cách, lề lối làm việc.

Mỗi đảng viên, không ngừng nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, góp phần thiết thực trong thực hành phong cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nói đi đôi với làm”.

Thứ tư, người đảng viên phải có cái tâm, cái đức trong sáng. 

Đó là cái tâm yêu nghề, sống với nghề. Có như thế thì chất lượng công việc mới ngày càng được củng cố và nâng cao.

Học tập và vận dụng tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về “nói đi đôi với làm”, chúng ta không học tập một cách máy móc, tùy vào lĩnh vực cụ thể mà chúng ta vận dụng một cách sáng tạo góp phần nâng cao chất lượng công việc và tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng.

Trong quá trình công tác, mỗi đảng viên cần mạnh dạn đấu tranh với những biểu hiện sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám làm của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Đồng thời, khuyến khích, bảo vệ các cá nhân năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Hiện nay, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị có tính định hướng chiến lược rõ ràng, đặt khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào vị trí trung tâm của quá trình phát triển đất nước. Điều này không chỉ thể hiện sự công nhận mà còn khích lệ, động viên giới trí thức, nhà khoa học cảm thấy tự hào và ý thức trách nhiệm cao hơn, tạo động lực để tiếp tục nỗ lực nghiên cứu và sáng tạo, đóng góp trực tiếp vào sự phát triển khoa học và công nghệ của quốc gia. Hành động “Nói đi đôi với làm” và “Dám nghĩ - Dám nói - Dám làm - Dám chịu trách nhiệm - Dám đổi mới, sáng tạo - Dám đương đầu với khó khăn, thử thách - Dám hành động vì lợi ích chung” của đội ngũ đảng viên sẽ càng dễ thực hiên hơn, góp phần xây dựng tổ chức Đảng tại cơ sở vững mạnh, đạt nhiều kết quả to lớn trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình.